رئیس گروه اخلاق پزشکی
دکتر عبدالحسن کاظمی
برنامه هاي گروه اخلاق پزشكي مركز تحقيقات فلسفه و تاريخ پزشكي
- برگزاری کنگره داخلي و بین المللی .
- تألیف و انتشار کتب
- برگزاری کارگاه تخصصی اخلاق
- برگزاری سمپوزیوم اخلاق و حقوق پزشکی در دانشگاه
- برگزاری سمينار اخلاق و پزشکي ويژه دستياران تخصصي و فوق تخصصي
-همکاري با گروه اخلاق پزشکي دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي کرسي حقوق بشر، صلح و دموکراسي يونسکو و
- انعقاد تفاهم نامه همکاری با مراکز معتبر علمی و پژوهشی از جمله کمیسیون حقوق بشر اسلامی، فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی یونسکو، گروه فقه دانشگاه امام صادق، مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، و انجمن بین المللی اخلاق زیستی اسلامی
- پیشنهاد راه اندازی نمايندگي انجمن علمی اخلاق پزشکی ایران در دانشگاه علوم پزشكي تبريز
- راه اندازی، عضويت و شرکت فعال در برگـزاری جلسات کمیته های اخلاق در پژوهش مرکز تحقیقاتی وابسته به دانشگاه
- تصویب و اجرای طرحهاي پژوهشی در زمینه موضوعات مرتبط با اخلاق پزشکی
اخلاق پزشکی یکی از حیطههای اصلی اخلاق حرفهای است. اخلاق حرفه ای عبارت است از هنجارها، ارزشها، اصول و دستورالعملهای اخلاقی که تصمیمهای اتخاذ شده در یک حرفه و رفتار شاغلین آن حرفه را کنترل و هدایت می کنند (Miller-Keane Encyclopedia and Dictionary of Medicine, Nursing, and Allied Health, Seventh Edition. © 2003 )
علیرغم اینکه تعاريف بسيار متعددي براي آن ارائه گرديده است، توافق كاملي بر اين تعاريف وجود ندارد.
1. الزامات سرشتی اخلاقی که اعمال پزشکی را هدایت و کنترل می کند. (Dunstan 1974 )
2. مطالعه آرمان های اخلاقی، قواعد و کدهای رفتاری که رفتار شاغلین حرف پزشکی را کنترل می کند. (Grenz and Smith, 2003 )
3. اصول اخلاقی که رفتار شاغلین حرف پزشکی را کنترل (اداره) می کند. (Mosby's Medical Dictionary, 8th edition. © 2009 )
4. ارزش ها و دستورالعملهایی که تصمیمگیریهای پزشکی را هدایت و کنترل میکند.
5. اصولِ رفتار مناسب حرفهای مربوط به حقوق و وظایف پزشک، روابط با بیماران و همکاران، اقدامات پزشک در مراقبت بیمار و همچنین روابط فردی با خانواده بیمار (Stedman, 25th ed)
6. اخلاق پزشکی سیستمی از اصول اخلاقی است که در ارزشها و قضاوتهای عمل پزشکی به کار برده می شود. اخلاق پزشکی به عنوان یک رشته علمی، دربرگیرنده کاربرد عملی در موقعیتهای بالینی و همچنین تاریخ، فلسفه، الهیات، و جامعه شناسی است.
7. اخلاق پزشکی دانشي ميان رشته اي و با حوزه هاي معرفتي مختلفي همچون:پزشکي، فلسفه، الهيات و حقوق ارتباط دارد. علمي است كه موضوع آن بررسي مجموعه آداب و رفتار پسنديده يا ناپسندي است كه صاحبان مشاغل پزشكي بايد رعايت نمايند و سعی دارد روابط و رفتار صاحبان مشاغل پزشكي را با كليات اخلاق منطبق سازد.
هدف اخلاق پزشکی شفاف نمودن موضوعات اخلاقی، ارائه اصول و قواعدی برای راهنمایی در تصمیمسازی صحیح در حیطه های بالینی است.
تاریخچه:
از لحاظ تاریخی، اخلاق پزشکی ممکن است به دستورالعملهای وظایف پزشکان در دوران باستان منتهی شود، لوح حمورابی حاکم بابل مربوط به 1727 سال قبل از میلاد مسیح به مسایل اخلاقی و انتظامی پزشکی اشاره دارد. در ایران در عهد زرتشتیان، سقط، بارداری نامشروع و خطاهای پزشکی مهم تلقی شده و موبدان زرتشتی مسئول رسیدگی به حسن انجام اخلاق پزشکی بودند. علم اخلاق سابقه ای 2500 ساله در فرهنگ رومی یونانی دارد که تحت تاثیر فرهنگ یونانی و تمدن شرقی نیز بوده است. متن سوگند نامه بقراط (450 – 380 ق.م) بعنوان یک سند معتبر مربوط به آن زمان است. آموزههای توحیدی یکی از تاثیرگذارترینها در حیطه اخلاق پزشکی بودهاند. حیطه اخلاق پزشکی مدیون دانشمندان طب اسلامی - مانند علی بن اسحاق رهاوی (که رفتار پزشک، اولین کتاب اختصاصی اخلاق پزشکی را تالیف کرد)، محمد بن زکریای رازی ، مجوسی اهوازی (318-384 هجری ق که در پندنامه معروف خود به مسایل اخلاقی اشاره دارد)، علی بن ربن طبری (استاد رازی)، ابن سینا، جرجانی، نظامی (مقاله چهارم از چهار مقاله) که همگی اشارات اخلاق پزشکی دارند، اندیشمندان یهودی مانند ابن میمون و اندیشمندان کاتولیک مانند توماس آکویناس است.
تا همین اواخر، فیلسوفان علاقه چندانی به حرفه پزشکی یا کدهای اخلاقي پزشکان نداشتند. با این حال از سال 1960، فیلسوفان، پزشکان، متکلمان و دين شناسان و وکلا، براي پايه‌گذاري مجلات، مراکز تحقیقاتی، کمیتههای بیمارستاني و دپارتمانهای اخلاق پزشکی و تدوين و راه‌اندازي دوره‌هاي اختصاصي اخلاق پزشکی گرد هم آمدند. اين حركت عمدتا "در آمریکای شمالی جريان پيدا كرد اما به سرعت در سراسر جهان گسترش يافت. چالشهای جدید علم در حیطههای مختلف اجتماعی، فنآوریهای نوین پزشکی، دستکاریهای ژنتیکی و محصولات تراریخته، ژنوم انسانی، تکنولوژیهای کمک باروری و تکنولوژیهای پیشرفته نگهدارنده حیات، مباحث جدیدی را در حيطه‌هاي متمايزي از اخلاق پزشکی مطرح نموده است.
موضوعات اصلی در اخلاق پزشکی عبارتند از: پدرسالاری پزشکی و محوریت پزشك یا بیمار در مراقبت های سلامتی، نقض محرمانه بودن اطلاعات بیمار، حقوق بیماران و یا افراد جايگزين بيمار در امتناع از درمانهای نگهدارنده حيات، درخواست خودكشي كمك شده، آزمایش داروها بر روی کودکان، افراد مجنون یا بیماران در حال احتضار و ساير بیماران ناامید يا فاقد اهليت، تعاریف سلامت، مرگ، بیماری و درمان‌هاي بیهوده، جدا كردن اندامهای حيات‌بخش از بیماران مرگ مغزي و یا ایست قلبی، زمینه‌هاي آزمايش، انتخاب و سقط جنین، بستری نمودن و درمان اجباري افراد ناتوان ذهني، تعارض منافع بین پزشکان، کارفرمایان و افراد شخص ثالث و تعارض بين علایق جامعه و افراد.
اخلاق بالینی (با تمرکز بر تصمیمگیریهای بیمارستاني) و اخلاق زیستی (از جمله مسائل کلی تولید مثل، توزیع عادلانه اعضای بدن و ساير منابع كمياب نگهدارنده حيات، و حفاظت از بیوسفر) از موضوعات دیگر مورد بحث است.
همکاری پزشکان، فیلسوفان و سایر اندیشمندان در طیف گسترده ای از موضوعات سلامت، سوالات اخلاقي مهمی در مورد نقش کدهای حرفهای، اصول و قواعد ديني و مذهبی، نظریه‌ها و اصول اخلاقی، تجارب بالینی و بینش‌های اخلاقی در تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری در موارد بالینی مطرح ساخته است.